مروری بر نظریه یادگیری ساختگرایی
اعتقاد پیروان این نظریه بر آن است که یادگیرندگان بر اساس تجارب شخصی خود دانش را می‌سازند و این کار را به‌طور فعال انجام می‌دهند. بر همین اساس بنا به تعریف می‌توان گفت سازندگی به آن دیدگاهی گفته می‌شود که بر نقش فعال یادگیرنده از درک، فهم و معنی بخشیدن به اطلاعات تأکید کند. علاوه براین می‌توان گفت این دیدگاه معتقد است یادگیری معنی‌دار زمانی رخ می‌دهد که یادگیرندگان از اندیشه‌ها، تجارب و تفسیرهای شخصی به عمل‌آورند.
در رویکردهای ساختن گرایی، دنیای ذهنی یادگیرنده اهمیت خاصی دارد زیرا یادگیرنده اطلاعات را به درون برده و آن‌ها را به روش‌هایی پردازش می‌کند که بازتابی است از نیازها، آمادگی، نگرش‌ها، باورها و احساسات او. در حقیقت ساختن گرایی به تولید معنی از تجربه باور دارد.
-
شرایط یادگیری از نظر پیروان نظریه ساختن گرایی
ازآنجاکه هدف‌های آموزشی مبتنی برساختن گرایی شامل حل مسئله، استدلال، تفکر انتقادی و استفاده از دانش است، پیروان این نظریه شرایطی را پیشنهاد کرده‌اند که برای تحقق یادگیری در یادگیرندگان مفید تشخیص داده‌شده. بر همین اساس در ادامه و به‌صورت خلاصه این شرایط را موردبررسی قرار دادهایم.
-
- محیط‌های یادگیری پیچیده:
مربیان پیرو نظریه ساختن گرایی این‌گونه استدلال میکنند که چون دنیای واقعی غالباً مسائل و موقعیت‌های پیچیده را بر سر راه یادگیرندگان قرار می‌دهد محیط‌های آموزشی نیز باید یادگیرندگان را با این‌گونه مسائل و موقعیت‌ها روبرو سازند؛ بنابراین معلمان باید بکوشند تا در یادگیرندگان توانایی برخورد درست با محیط‌های پیچیده را ایجاد کنند.
-
- مذاکره اجتماعی (مشارکت اجتماعی):
پیروان نظریه ساختن گرایی بر این باورند که مشارکت اجتماعی یکی از شرایط مهم یادگیری است. طبق این باور بسیاری از مسائلی که هیچ یادگیرنده‌ای به‌تنهایی نمی‌تواند آن‌ها را حل کند از طریق تبادل اندیشه و مشارکت گروهی یادگیرندگان حل می‌شوند.
-
- کنار هم نهادن وجوه چندگانه:
منظور از کنار هم نهادن وجوه چندگانه این است که موضوع واحدی از دیدگاه‌های متفاوت موردتوجه قرار گیرد که میتواند منجر به وسعت اندیشه در فراگیران شود.
-
- درک فرآیند ساختن:
مفهوم شناخت به‌عنوان کسب آگاهی و فراشناخت آگاهی از نحوه آگاهی یافتن یا یادگرفتن یادگیری تعریف می‌شود و دانش شناختی و فراشناختی، عوامل مهم پیشرفت در یادگیری به‌حساب می‌آیند. نظریه‌پردازان ساختن گرایی گامی فراتر می‌روند و اظهار میکنند که علاوه بر دانش شناخت و فراشناختی، یادگیرندگان موفق از نقش خود در ساختن دانش نیز آگاه هستند.
آگاهی یادگیرندگان از فرآیند ساختن دانش سبب می‌شود از عواملی که تفکر و دانش‌اندوزی آن‌ها را تشکیل می‌دهد آگاه باشند؛ بنابراین قادر خواهند بود دیدگاه‌های خود را بسازند و از آن‌ها دفاع کنند.
-
- آموزش فراگیر (شاگرد) محوری:
آخرین پیشنهادی که پیروان نظریه ساختن گرایی درزمینهی آموزش می‌دهند، آموزش شاگرد محوری است. در آموزش شاگرد محوری معلم و شاگرد به کمک هم به طراحی آموزش می‌پردازند یعنی در مورد محتوای یادگیری، فعالیت‌های یادگیری و روش‌های موردنیاز تصمیم‌گیری میکنند؛ بنابراین در این روش آموزشی دانش‌آموزان فرصت می‌یابند تا مسائل و پروژه‌هایی را که مشخصاً برای آنان معنی‌دار است دنبال کنند.
در این روش هدف، بسیار کلی‌تر از هدف‌هایی است که در آموزش معلم محور موردنظر است. در آموزش شاگرد محور، هدف‌های یادگیری نه به‌صورت اعمال و رفتاری که لحظه‌به‌لحظه باید از یادگیرنده سر بزند، بلکه به‌صورت راهنماهایی تصور می‌شوند که جهت حرکت او را مشخص میکنند. در روش آموزش شاگرد محور، تأکید معلم بیشتر بر فرآیندهای یادگیری دانش‌آموزان است تا فرآورده‌های فکری آنان. در این روش معلم کمتر وقت خود را صرف آموزش موارد خاص و تعیین فعالیت درسی می‌کند و بیشتر به دادن منابع و هدایت یادگیری دانش‌آموزان می‌پردازد.
-
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
- رویکرد ساختگرایی:
یادگیری: فرایندی پویا و درونی است که طی آن فراگیران به شکلی فعال و با ارتباط دادن اطلاعات جدید به آنچه آموخته‌اند دست به ساخت دانش می‌زنند.
نقاط تأکید: تولید و ساخت دانش
متغیرهای اساسی: مهارت در حل مسئله، تفکر انتقادی در تجزیه‌وتحلیل، آفرینش و ارزشیابی
نظریه‌پردازان: دیویی، پیاژه، ویگوتسکی، برونر
-
- ویژگی‌های برنامه آموزشی:
برای تولید دانش توسط فراگیران استفاده از رویکرد اکتشافی، همیاری و حل مسئله (آزمون، فرضیه، گردش علمی)
دست ورزی با مواد آموزشی و برقراری تعامل با محیط
یادگیرندگان باراهنمایی معلم فرصت کشف، بحث و گفتگو، گردشگری و تبادل عقیده را پیدا میکنند.
یادگیری مشارکتی، تعاون و همکاری گروهی
هدایت دانش آموزان به بیان و بسط یافته‌های ذهنی‌شان جهت تعمق درک و دریافت دانش آموزان از مفاهیم
دادن اختیارات ویژه به دانش آموزان به جهت کاوشگری از طریق همیاری
-
- نقش معلم:
آماده‌سازی فرایند ساخت دانش
راهنما و تسهیل‌کننده یادگیری
ایجاد موقعیت‌های مناسب و آموزشی گوناگون مانند پروژه و تهیه گزارش، کارورزی
استفاده از سؤالات به‌عنوان داربست یادگیری و تبدیل فراگیران به پرسش‌کنندگان ماهر
طرح سؤالاتی که تحلیل، ترکیب و قضاوت را توأم با هم ارزیابی میکنند
یاری‌کردن فراگیران به‌عنوان گنجینه‌های دانش
تشویق و هدایت فراگیران به ایده سازی و مفهوم‌سازی
دانش آموزان را متفکر و نظریه‌پرداز آینده دانستن
آماده‌سازی محیط برای اخذ تجربه از سوی یادگیرندگان
-
- نحوه ارزشیابی:
ارزشیابی فرایند ساخته‌شدن محصول و تولید دانش
ارزیابی مهارت‌های عالی تفکر مانند تجزیه‌وتحلیل، قضاوت و آفریدن
ارزیابی فراگیران از طریق چک‌لیست و مشاهده‌ی در حین ساختن چیزی یا انجام تحقیق و همکاری و همیاری
ارزشیابی پوشه‌ای
اهمیت فعالیت‌های پروژه‌ای و تشکیل نمایشگاه از عملکرد دانش آموزان
خودارزیابی دانش آموزان از خود
استفاده از آزمون‌های عمل کرده و باز پاسخ
درهم‌آمیخته بودن ارزیابی و تدریس
آزمودن مهارت‌های اکتسابی و کیفی سازی دانش آموزان جهت آگاهی از تفکرات و تسلط بر مهارت‌های دانش آموزان و بازخورد به آنان
ارزیابی از یاد گرفته‌های دانش آموزان در محیط‌های واقعی
دیدگاه‌ها